Dereń - co to jest, właściwości, zastosowanie

Dereń jadalny, zwany również właściwym, to jedna z ciekawszych, a zarazem lekko zapomnianych roślin sadowniczych, uprawianych w Polsce od ponad 200 lat. Dawniej, ze względu na ozdobny charakter samego krzewu, sadzono go tylko w ogrodach szlacheckich.

Już wtedy wiadome było, że owoce derenia są nie tylko piękne, ale i bardzo zdrowe, a w tradycyjnej kuchni polskiej nie brakuje przepisów z ich wykorzystaniem. Współcześnie na nowo odkrywamy bogactwo tej rośliny, a w tym tekście dowiesz się, dlaczego warto regularnie spożywać dereń.

Roślina ozdobna o cudownych owocach

Derenie to krzewy z rodziny dereniowatych rosnące na terenie południowo - wschodniej Europy i zachodniej Azji. Szczególnie upodobały sobie tereny średnio wilgotne i o dużym nasłonecznieniu. Dzięki okazałym pędom, liściom zmieniającym kolor jesienią na krwistoczerwony i charakterystycznym owocom, zaczęły być uprawiane jako rośliny ozdobne w przydomowych ogrodach.

Jak się okazuje, owoce niektórych gatunków derenia są jadalne, a do tego posiadają charakterystyczny cierpki smak porównywany często do kwaśnej wiśni lub żurawiny. Od kilkuset lat wykorzystywane są do sporządzania nalewek, konfitur czy jako dodatek do mięs.

Derenie swoim niebanalnym wyglądem uświetnią każdy ogród, a ich posadzenie powinni rozważyć pasjonaci pszczelarstwa, bowiem uchodzą za rośliny miododajne.

Dereń jadalny - wygląd rośliny

Krzewy dereni mają wiele odmian, które różnią się wyglądem i zazwyczaj osiągają około 3 metry wysokości i dosyć sporą szerokość. Łatwo się ukorzeniają, a ich uprawa raczej nie sprawia problemów, gdyż są odporne na silne mrozy i szkodniki. Derenie preferują gleby lekkie i najlepiej sadzić je w ogrodzie od strony słonecznej - odwdzięczą się nam bogactwem kwiatów i owoców.

Interesujący nas dereń jadalny (Cornus mas L.) charakteryzuje się pięknymi, intensywnie żółtymi kwiatami pojawiającymi się wczesną wiosną i zaokrąglonymi, lekko szpiczastymi liśćmi, które jesienią stają się intensywnie czerwone. To małe drzewo o cienkim pniu posiada także nietypową, żółto-szarą i odrywającą się płatami korę. Kwiaty derenia często są mylone z popularną forsycją, z racji podobnego czasu kwitnienia (na przełomie lutego i marca), zanim jeszcze pojawią się pierwsze liście.

Dereń jadalny - owoce

Jego owoce są kuliste, dorastają do około 2 cm średnicy, a ich wnętrze kryje duże pestki. Dojrzałe mogą być mocno pomarańczowe, krwistoczerwone, a nawet bordowe. Istnieje także gatunek pokrewny o żółtych owocach, kształtem przypominających maleńkie gruszki. Obie odmiany uznaje się za deserowe i równie wartościowe.

 Sprawdź produkty z derenia w naszym sklepie

[product id="10770, 10771, 11663"]

Owoce derenia jadalnego - właściwości

Dereń jadalny zachwyca wyglądem, ale najcenniejsze kryje się w jego owocach, które wykazują właściwości lecznicze. W tych niewielkich "kuleczkach" znajdziemy:

• polifenole,
• taniny,
• pektyny,
• kwasy organiczne,
• flawonoidy,
• garbniki,
• beta-karoten,
• dużą ilość witaminy C i A,
• sole mineralne,
• pierwiastki (żelazo, wapń, fosfor, magnez, cynk).

Kiedy warto stosować owoce derenia

Dereń jadalny, dzięki zawartości wielu aktywnych związków, wykazuje szerokie spektrum działania na rozmaite choroby i dolegliwości. Kiedyś stosowany był głównie na problemy gastryczne, biegunki, przeziębienia, infekcje układu moczowego. Obecnie, dzięki licznym badaniom wiemy, że jego owoce  mają znacznie więcej dobroczynnych skutków dla naszego zdrowia.

Ciekawostką jest, że niegdyś pozbawione kory gałązki dereni były wykorzystywane do czyszczenia zębów, a ich antyseptyczne właściwości były pomocne w utrzymaniu higieny jamy ustnej.

Wzmacnia odporność organizmu

W 100 gramach dereń jadalny zawiera około 100 - 200 mg kwasu askorbinowego, czyli tyle, ile wynosi dzienne zapotrzebowanie osoby dorosłej na witaminę C, która jest niezbędna w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego.

Ma właściwości przeciwzapalne

Zawartość polifenoli sprawia, że dereń jest naturalnym antyoksydantem, który neutralizuje wolne rodniki, a także przeciwdziała rozwojowi bakterii i grzybów z rodziny Candida.

Dereń manie tylko wartościowe owoce, ale również liście. Badania wykazały, że ich ekstrakt silnie działa na procesy zapalne organizmu, skutecznie je regulując.

Wspomaga pracę układu trawiennego

Dereń jadalny korzystnie wpływa na przemianę materii, a zawartość garbników pomaga uporać się z biegunkami i zbyt luźnym stolcem. Natomiast liczne kwasy organiczne wspierają trawienie ciężkich i tłustych potraw, stąd warto go dodawać do dań z mięs.

Pomaga pozbyć się anemii

Jak już było to wspomniane, owoce zawierają w sporej dawce żelazo - główny składnik hemoglobiny zawartej w krwi.

Regularne przyjmowanie produktów z derenia leczy anemię i pomaga zwalczyć jej objawy, takie jak: łamliwość włosów, bladość skóry, zajady w kącikach ust, częste bóle głowy i ogólne zmęczenie.

Dba o układ moczowy

Właściwości moczopędne i przeciwzapalne derenia już od wieków znane były w medycynie ludowej i polecane na przykre dolegliwości ze strony nerek i pęcherza.

Dziś z powodzeniem możemy stosować go jako zamiennik żurawiny, zwłaszcza jeśli cierpimy na często nawracające zapalenia dróg moczowych. Ponadto pomoże w regulacji gospodarki wodnej organizmu - usprawni wydalanie wody, która może gromadzić się np. u kobiet w drugiej fazie cyklu.

Przeciwdziała miażdżycy

Badania potwierdziły, że związki zawarte w owocach derenia wpływają korzystnie na obniżenie stężenia cholesterolu i prawidłowe wydzielanie insuliny. Ponadto redukują następstwa stresu oksydacyjnego.

Poprawia kondycję włosów, skóry i paznokci

Roślina w składzie miąższu owoców ma witaminę A, która przyspiesza odnowę komórkową naskórka i działa na poprawę kondycji włosów i paznokci. Ponadto ma działanie antyseptyczne i regeneruje błony śluzowe.

Zapobiega postępowi Alzheimera

Obecność flawonoidów wiązana jest bezpośrednio z leczeniem zaburzeń neurologicznych, a w szczególności podwyższenia aktywności katalazy, która zapobiega utlenianiu białek w mózgu. Regularne stosowanie derenia może więc zapobiegać rozwojowi Alzheimera.

Ekologiczne produkty z derenia

[product id="11663, 10770, 10771"]

Dereń jadalny - jak go zbierać

Owoce derenia zaczynają dojrzewać w drugiej połowie sierpnia, a kulminacja zbiorów następuje w środku września. W zależności od tego, na co planujemy je przeznaczyć, możemy zrywać je prosto z krzewu (ich smak będzie kwaśny i cierpki) bądź poczekać, aż same opadną (w pełni dojrzałe nabiorą słodyczy).

Jak jeść owoce derenia?

Dereń jadalny można spożywać na surowo, jednak warto go uprzednio zmrozić, redukując tym samym mocno cierpki smak i przyspieszając macerację (lepsze oddanie soku).

Warto jednak poświęcić trochę czasu na wykonanie pysznych domowych przetworów, które będą znacznie smaczniejsze a tym samym zachowają wszystkie witaminy i składniki.

Dereń jadalny - do czego wykorzystać

Jest naprawdę wiele możliwości wykorzystania owoców derenia jadalnego. Są to głównie dżemy, soki, marmolady, nalewki, kompoty. Suszone świetnie nadają się także na owocowo - zdrowotną herbatkę, natomiast wytrawna konfitura z derenia wspaniale podkreśla smak dziczyzny.

Osoby poszukujące nietypowych smaków mogą spróbować kiszenia tych owoców w słonej zalewie, uzyskując w ten sposób tzw. polskie oliwki. Najbardziej znanym produktem jest jednak "Dereniówka" czyli tradycyjna nalewka na bazie tych niezwykłych owoców, którą każdy z łatwością przygotuje samodzielnie.

Dereniówka - zdrowa i wykwintna nalewka

Nalewka z derenia jadalnego znana była już w dawnych czasach, jako antidotum na problemy jelitowe, przeziębienie i bóle głowy. Ponadto ceniono ją za wykwintny smak, porównywany nawet z dobrej jakości winem. Mimo upływu lat wciąż gości w wielu polskich domach, wspomagając odporność domowników podczas infekcji.

Przepis na Dereniówkę

Również Ty możesz zrobić własną nalewkę. Nie jest to trudne, jednak wymaga czasu i cierpliwości. Potrzebne do tego będzie:

• 2 kg owoców derenia jadalnego,
• 1 kg cukru (opcjonalnie możesz dodać miodu),
• 1 l czystej wódki,
• 1 l spirytusu rektyfikowanego,
• duży słój,
• 2-3 butelki lub karafka na gotową nalewkę.

Robienie nalewki rozpoczynamy od umycia i nakłucia owoców tak, aby podczas moczenia w alkoholu wypuściły jak najwięcej soku. Następnie wsypujemy całość do słoika i zalewamy spirytusem z wódką. Słoik należy odstawić w ciepłe miejsce na przynajmniej miesiąc do dwóch, warto również od czasu do czasu nim potrząsnąć.

Po tym czasie ostrożnie zlewamy cały alkohol do butelki. Nie wyrzucamy jeszcze owoców, tylko zasypujemy je cukrem i ponownie odstawiamy na kolejny tydzień. Dopiero po siedmiu dniach dokładnie odcedzamy owoce, a powstały syrop łączymy z uprzednio zlanym alkoholem.

Nalewka może się jeszcze klarować przez następne dwa tygodnie, po tym czasie dobrze jest ją ponownie przefiltrować, aby móc w pełni cieszyć się wykwintnym trunkiem.

Dereń - warto go mieć w ogrodzie

Każdy posiadacz ogrodu powinien pomyśleć o posadzeniu w nim krzewów dereni, które wyglądają majestatycznie i dodają uroku otoczeniu. Dostępne są liczne odmiany, nie tylko jadalne, ale również jedynie dekoracyjne, jak na przykład Dereń biały, który na wiosnę ma niewielkie białe kwiaty, a latem bardzo ozdobne listki. Zimą krzew ten ma zaskakująco intensywnie czerwone pędy, niemal jak sztuczne.

Dereń kousa to jedna z ciekawszych odmian ogrodowych o dużych, wdzięcznych kwiatach i delikatnie pofalowanych listkach. Dorasta on do nawet 7 m wysokości, a jego owoce przypominają kształtem maliny lub truskawki. Mimo, że są jadalne to nadają się jedynie na przetwory, z racji mdłego smaku.

Oczywiście najbardziej polecamy Dereń jadalny, który, jak już sami przekonaliście się czytając powyższy artykuł, można nazwać panaceum na wszelkie dolegliwości zdrowotne. Produkty z derenia znajdziecie również w naszym sklepie Delikatesy z Natury!