Żywokost - właściwości, stosowanie, przeciwwskazania

Choć żywokost był od dawna stosowany w medycynie ludowej, obecnie jest dość zapomnianą rośliną. Całkiem niesłusznie, gdyż ma on sporo korzystnych właściwości. Szczególnie cenny jest jego charakterystyczny, czarno-fioletowy korzeń. Poniżej przedstawiamy jego właściwości i zastosowanie.

Co to jest żywokost lekarski?

Żywokost lekarski (Symphytum officinale) to wieloletnia roślina z rodziny ogórecznikowatych. Można również spotkać się z jego potocznymi nazwami - kosztywał lub „żywy gnat”. Żywokost lekarski występuje naturalnie w Europie i Azji Środkowej, ale sprowadzono go także do Ameryki Północnej. 

W Polsce może rosnąć na terenie całego kraju i jest dość powszechny - jego skupiska można znaleźć przede wszystkim w sąsiedztwie stawów, jezior, rzek i innych cieków wodnych. Dorasta nawet do 150 cm wysokości i kwitnie późną wiosną (w maju i czerwcu), wytwarzając zwisające, fioletowe kwiatostany (choć zdarza się też rzadsza biała odmiana). Pora zbiorów korzeni żywokostu przypada na jesień drugiego roku lub wczesną wiosnę trzeciego roku wegetacji.

Żywokost lekarski - właściwości

Wspomniany już korzeń żywokostu jest źródłem wielu stosowanych w ziołolecznictwie substancji - znajdziemy w nim alantoinę, aminokwasy, asparaginę, beta-sitosterol, fruktany, garbniki, krzem, polifenole, sole mineralne i olejek eteryczny (oraz 15% związków śluzowych). W lecznictwie stosuje się zarówno suszony, jak i świeży korzeń.

Szczególnie istotna jest tutaj alantoina. Ze względu na zawartość alantoiny korzeń żywokostu wpływa korzystnie na regenerację komórek, przez co przyspiesza gojenie się ran i łagodzi podrażnienia. Ponadto ma także silne właściwości nawilżające. Substancja ta znajduje też szerokie zastosowanie w przemyśle kosmetycznym - specyfiki na jej bazie wygładzają i zmiękczają skórę, a także chronią przed poparzeniami słonecznymi i przyspieszają regenerację skóry. 

Żywokost stosuje się też przy leczeniu łuszczycy (i innych chorób skóry np. AZS czy egzemy) i profilaktyce odleżyn. Dodatkowo oleje i preparaty w postaci maści na bazie żywokostu wykazują działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe.

Trzeba jednak pamiętać, że żywokost lekarski zawiera także toksyczne alkaloidy pirolizydynowe (m.in. symfytynę, lipoksaminę i echimidynę), które przy przewlekłym przyjmowaniu prowadzą do zatruć, uszkodzeń i marskości wątroby, zaburzeń działania układu nerwowego, a nawet przyczyniają się do rozwoju nowotworów. Dlatego też żywokost można stosować wyłącznie zewnętrznie, a i to jedynie przez krótkie okresy.

Zastosowanie żywokostu lekarskiego

Żywokost lekarski może być stosowany zewnętrznie w formie okładów, maści, odwarów, past lub żeli.

Ze względu na zawartość alantoiny preparaty na jego bazie wykorzystywane są głównie w leczeniu stłuczeń, otarć, urazów stawów, stanów zapalnych ścięgien, zwichnięć i złamań kości, bólów mięśniowych i reumatycznych, schorzeń stawów i kręgosłupa.

Do łagodzenia bólów (także tych wywołanych zwyrodnieniami) najczęściej wykorzystuje się olej żywokostowy lub maść. Na rany i stłuczenia można stosować doraźne okłady ze świeżych liści żywokostu - liście żywokostu wystarczy zgnieść i przyłożyć na bolące miejsce. Podobnie działa też wyciąg z żywokostu. Maść i krem z dodatkiem oleju żywokostowego sprawdzają się przy pielęgnacji skóry, a żel przyspiesza proces leczenia jej chorób. Olej z żywokostu jest też częstym składnikiem wielokomponentowych ziołowych maści rozgrzewających. Suszony korzeń żywokostu lekarskiego może być wykorzystywany jako dodatek do kąpieli uśmierzających dolegliwości związane z żylakami, wrzodami i bólami gośćcowymi. Maść z żywokostu pomaga także przy odmrożeniach.

Zastosowanie żywokost lekarski

Z korzenia żywokostu lekarskiego można także przygotować nalewkę. Należy dokładnie umyć taki korzeń pod bieżącą wodą, a po wysuszeniu i włożeniu do szklanego naczynia zalewa się go spirytusem. Następnie naczynie to trzeba szczelnie zamknąć i odstawić na ok. 2 tygodnie w suche miejsce. Po odstaniu trzeba przelać powstały specyfik przez gazę. Nalewka z żywokostu może być stosowana w formie okładów rozgrzewających lub wcierana bezpośrednio w bolące miejsca.

Przeciwwskazania do stosowania żywokostu

Choć zewnętrzne stosowanie żywokostu jest uznawane za bezpieczne, nie należy robić tego przez dłuższy czas. Stosowanie preparatów na bazie żywokostu nie jest wskazane w przypadku kobiet w ciąży i matek karmiących.

Przed rozpoczęciem kuracji z użyciem preparatów na bazie żywokostu (i każdego innego specyfiku zielarskiego) trzeba skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą - dobór odpowiedniego leku ziołowego jest równie ważny, co w przypadku chemicznych preparatów. Ponadto mogą one reagować z przyjmowanymi już lekami, wywołując niepożądane dla organizmu skutki uboczne.

Skąd brać żywokost lekarski? Jak uprawiać żywokost lekarski?

Roślina ta może być z powodzeniem hodowana we własnym ogródku - nie jest bowiem zbyt wymagająca. Wystarczy zapewnić jej warunki zbliżone do naturalnych - wilgotne podłoże z domieszką ziemi próchnicznej i średnie nasłonecznienie - aby dobrze rosła. Żywokost sadzi się w odstępach ok. 50 cm. Trzeba jednak uważać, gdyż rośliny te są ekspansywne - pozostawione same sobie bardzo łatwo mogą opanować ogródek, a nawet całą posesję.

Jeśli natomiast nie potrzebujemy własnych roślin, korzeń żywokostu można kupić w sklepach zielarskich. Można na jego bazie przygotować np. własną maść lub preparaty ziołowe. Trzeba go wtedy dokładnie umyć, a po wysuszeniu zblendować. Do powstałej, przełożonej np. do miseczki, masy dodaje się odrobinę 40% alkoholu (nie więcej niż kilka kropel) i zalewa gliceryną. Następnie taką mieszankę odstawia się na ok. 30 dni. Później cedzi się ją przez gazę i łączy z tłuszczem (smalcem gęsim, masłem shea, wazeliną kosmetyczną lub olejem kokosowym). Maść można też przygotować szybciej, wykorzystując olej żywokostowy zamiast samodzielnie przygotowanego glicerytu.

Gotowe preparaty z żywokostem można kupić w aptekach lub sklepach naturalnych.

KUP W NASZYM SKLEPIE

Podsumowanie

Żywokost lekarski wykazuje silne działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne - maść z żywokostu pomoże, gdy bolą stawy, kości czy mięśnie. Wspomaga także proces regeneracji komórek, przyspieszając gojenie się ran i poprawiając kondycję skóry. 

Zastosowanie lecznicze korzenia tej rośliny jest dość szerokie, trzeba jednak pamiętać, że oprócz leczniczych właściwości, wykazuje działanie toksyczne. Dlatego też może być przyjmowany jedynie zewnętrznie w krótkich okresach.