Czarny bez - właściwości

Starożytni Egipcjanie używali go do przemywania oparzeń, rdzenni Amerykanie do leczenia infekcji, a w Europie stosowano go w celu pobudzenia laktacji u kobiet karmiących. Kwiatów i owoców czarnego bzu używano w medycynie ludowej od dawna, ponieważ ich właściwości lecznicze i upiększające pomagały tamtejszej ludności uporać się z wieloma problemami natury zdrowotnej.

Obecnie czarny bez (Sambucus nigra L.) nadal jest jednym z najcenniejszych surowców zielarskich, a stosujemy go najczęściej wówczas, gdy chcemy poprawić funkcjonowanie układu odpornościowego i złagodzić objawy grypy lub przeziębienia. Jakie jeszcze cenne właściwości znajdziemy w czarnym bzie? Kiedy szczególnie warto się nim wspomagać? Sprawdź koniecznie i zobacz jak samodzielnie zrobić domowy syrop z czarnego bzu!

Cenne właściwości lecznicze bzu czarnego

Kwiaty czarnego bzu są skarbnicą takich składników jak: triterpeny, sterole, flawonoidy, kwasy fenolowe, kwasy organiczne, olejki eteryczne oraz sole mineralne. Owoce z kolei zawierają glikozydy antocyjanowe, kwasy owocowe, pektyny, garbniki, a także sporą ilość witamin A, B, C oraz soli mineralnych, żelaza, glinu, fosforu, potasu i wapnia.

Zawartość antocyjanów sprawia, że produkty z bzem czarnym zapobiegają chorobom układu krwionośnego oraz dolegliwościom wątrobowym, a co więcej, wykazują również działanie przeciwnowotworowe (ze względu na swoje silne właściwości przeciwutleniające).

Polifenole z kolei, w szczególności zawarta w bzie rutyna, pozwala nam utrzymać w zdrowiu nasz układ krążenia, redukuje pajączki, poprawia odporność oraz stosowana jest w wielu innych przypadłościach.

[product id="10017, 6752, 10065"]

Przeciwwskazania do stosowania

Przeciwwskazaniem do spożywania przetworów i soków z czarnego bzu jest alergia na ten składnik. Niedozwolone jest jedzenie surowych i niedojrzałych owoców. Jeżeli sami zbieramy kwiaty lub owoce czarnego bzu, warto upewnić się, że prawidłowo zidentyfikowaliśmy roślinę.

Szerokie zastosowanie czarnego bzu

W Polsce jako surowiec zielarski określa się zarówno kwiaty, jak i dojrzałe owoce czarnego bzu. Naparów z kwiatów używa się do leczenia objawów przeziębienia i grypy oraz w celu łagodzenia chorób reumatycznych. Z owoców natomiast częściej robi się odwary, które mogą wspomóc nas w leczeniu biegunki, migreny, złagodzić schorzenia związane z nerwicą oraz objawy towarzyszące chorobom neurologicznym.

Kwiaty czarnego bzu:

• działają napotnie,
• posiadają właściwości przeciwgorączkowe i wykrztuśne,
• działają moczopędnie (mimo że czarny bez posiada właściwości moczopędne, nie pomaga w rozpuszczaniu kamieni nerkowych).

Cenne właściwości prozdrowotne owoców czarnego bzu to:

• właściwości przeciwbakteryjne,
• lekko przeczyszczające,
• właściwości przeciwwirusowe i przeciwgorączkowe,
• właściwości napotne,
• przeciwbólowe oraz odtruwające,
• czarny bez przyczynia się też do obniżenia cholesterolu LDL i łagodzi stany zapalne żołądka oraz jelit.

Uwaga!

Świeży i niedojrzały czarny bez (wszystkie części rośliny) zawiera glikozydy cyjanogenne, których nadmierne spożycie może okazać się trujące i powodować poważne skutki uboczne. Pamiętaj, że bzu czarnego nie powinniśmy konsumować na surowo. Szczególnie niewskazane do jedzenia są również niedojrzałe owoce. Ich spożywanie może skutkować poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi.

Do objawów zatrucia należą m.in. osłabienie, duszności, zawroty głowy oraz kłopoty z oddychaniem i przyśpieszony puls. Symptomem mogą być też wymioty, nudności oraz biegunka.

Surowe owoce należy więc poddać wcześniejszej obróbce termicznej, bo tylko ta da nam pewność, że produkt jest pozbawiony szkodliwych dla nas substancji (gotowanie, smażenie bez przykrycia, ale także suszenie).

Z dojrzałych owoców bzu czarnego możemy przyrządzić kisiele, soki, wino, konfitury, galaretki czy syropy. Jeżeli jednak przygotowujemy produkty z czarnego bzu samodzielnie, pamiętajmy o dwóch podstawowych zasadach:

• W niedojrzałych owocach i innych częściach bzu czarnego występują szkodliwe dla naszego zdrowia substancje, dlatego należy wybierać tylko owoce dojrzałe.
• Czarny bez należy poddać obróbce termicznej (gotowanie, smażenie) lub suszeniu.

Czarny bez - właściwości i znaczenie w kosmetyce

Obecna w kwiatach czarnego bzu rutyna wzmacnia ściany naczyń krwionośnych, co sprawia, że skutecznie walczy z pajączkami oraz niewielkimi żylakami. Z racji swoich właściwości przeciwbólowych, wyciągi z owoców mogą być stosowane do przepłukiwania jamy ustnej i gardła w przypadku porażenia nerwu twarzowego lub po zabiegach stomatologicznych, w tym zabiegu usunięcia zęba.

Naparami z kwiatów czarnego bzu można przemywać wypryski na skórze oraz oparzenia. Sprawdzi się też do przepłukania oczu w czasie zapalenia spojówek.

Czarny bez ma również pozytywny wpływ na naszą cerę. Wyciągi z różnych części czarnego bzu wykorzystuje się do produkcji maseczek i kremów zarówno do cery dojrzałej, jak i młodej, trądzikowej. Działa przeciwzmarszczkowo, sprawia, że skóra staje się delikatna i miękka, a drobne przebarwienia zostają wybielone. Co więcej, zaletą czarnego bzu jest również łagodzenie podrażnień oraz pobudzenie ukrwienia skóry.

Ciekawostki

• Czarny bez doceniany jest za swoje walory ozdobne (posiada drobne białe kwiaty zebrane w baldachy).
• Nie należy mylić czarnego bzu z lilakiem pospolitym.
• W medycynie tradycyjnej czarny bez był stosowany do leczenia cukrzycy.
• Soku z czarnego bzu używano do farbowania brwi i rzęs.
• Kwiaty czarnego bzu można smażyć w cieście.
• W niektórych krajach i grupach etnicznych czarny bez był symbolem śmierci i wykorzystywano go podczas obrządków pogrzebowych.
• We wschodniej Polsce wierzono, że zerwanie bzu powoduje przykurcze kończyn u sprawcy takiego występku, a w XIX wieku czarny bez był kojarzony ze złymi duchami.
• W kulturze germańskiej utożsamiano czarny bez z bóstwem, a jego ścinanie było surowo zakazane.
• Czarna różdżka w Harrym Potterze została wykonana m.in. z czarnego bzu.
• Kwiaty czarnego bzu są składnikiem rozmaitych sałatek.
• Sok z czarnego bzu można kupić w formie koncentratu i pić rozcieńczony jako alternatywę do słodkich napojów.

Produkty z czarnego bzu w ciąży i podczas karmienia piersią

Pamiętajmy, że nie należy spożywać niedojrzałych i surowych owoców bzu. Warto zachować rozsądek w dawkowaniu syropów i soków z czarnego bzu w czasie ciąży, a przed wprowadzeniem produktu do diety należy zasięgnąć porady lekarza prowadzącego.

Domowy sok z czarnego bzu

Owoce czarnego bzu można ususzyć i stosować m.in. wówczas, gdy chcemy oczyścić swój organizm ze szkodliwych produktów przemiany materii lub gdy doskwiera nam niestrawność, zaparcia albo dopadło nas przeziębienie.

Możemy również sporządzić domowy sok z czarnego bzu, który poprawia odporność organizmu, łagodzi objawy przeziębienia i poprawi nasze samopoczucie. Z przepisu warto skorzystać szczególnie w okresie jesienno-zimowym, kiedy nasz organizm jest znacznie bardziej podatny na infekcje.

[product id="11662, 11666, 10017"]

Przepis na sok na bazie czarnego bzu

• Owoce czarnego bzu - 1,5 szklanki,
• Woda - 1250 mililitrów,
• Imbir tarty - łyżka,
• Cynamon - łyżka,
• Miód - 85 gramów,
• Goździki w proszku - pół łyżeczki.

Wszystkie składniki oprócz miodu należy gotować przez pół godziny, a następnie odstawić do czasu aż ostygną. Następnie trzeba przecedzić sok, wlać miód i przelać do czystych butelek lub słoików. Całość przechowuj w chłodnym miejscu, najlepiej w lodówce.

W przypadku soku nie należy przekraczać dawki 150 ml dziennie.

Syrop z czarnym bzem

• 40 baldachów kwiatów czarnego bzu,
• 2 litry wody,
• 1,5 kilograma cukru trzcinowego,
• 4 cytryny.

Umyj i osusz kwiaty. Pozbądź się gałązek. Kwiaty zalej wrzącą wodą i odstaw. Po 12 godzinach przecedź napar, wyciśnij sok z czterech cytryn i dodaj cukier. Zagotuj. Do wyparzonych butelek przelej syrop i gotowe!

W przypadku syropu nie należy przekraczać dawki 50 ml dziennie.

Nalewka z czarnego bzu

• Owoce bzu czarnego - 1 kilogram,
• Spirytus 96 procent - 1 litr,
• Woda - 0,5 litra,
• Cukier - 250 gramów.

Owoce umyj i osusz. Następnie wsyp je do dużego, szczelnego naczynia i zalej spirytusem. Przez 4 tygodnie trzymaj w cieniu i cieple. Przefiltruj powstałą nalewkę. Przygotuj syrop z wody oraz cukru. Ostudzony syrop i połącz z alkoholem. Odstaw na tydzień. Po tym czasie przefiltruj specyfik jeszcze raz. Wlej do czystych butelek i odstaw w zimne i ciemne miejsce. Nalewka jest gotowa po upływie 6 miesięcy.

Podsumowanie

Właściwości czarnego bzu były doceniane już od wieków. Czarny bez wykazuje m.in. działanie moczopędne, łagodzi stany zapalne, wykazuje korzystny wpływ na naszą odporność, uszczelnia naczynia krwionośne i poprawia ich elastyczność, Świetnie sprawdza się w leczeniu infekcji i jest źródłem cennych witamin, które doceniane są nie tylko w lecznictwie, ale również w kosmetyce.

Powyższy artykuł nie jest poradą medyczną. Pamiętaj więc, że przed wprowadzeniem do swojego menu produktów z czarnego bzu, warto skonsultować się ze specjalistą. Pomimo że czarny bez posiada cenne właściwości lecznicze, może nie być wskazany do stosowania dla każdego.