Czosnek - właściwości, uprawa, zastosowanie

Czosnek kojarzy nam się przede wszystkim z charakterystycznym, intensywnym zapachem. Dla wielu stanowi on argument przeciwko jego spożywaniu, zwłaszcza w większych ilościach. Warto jednak dać czosnkowi szansę - roślina ta ma nam bardzo wiele do zaoferowania, a przy tym nie jest zbyt trudna do wyhodowania. Poniżej znajdziesz najważniejsze informacje o czosnku i jego uprawie.

Charakterystyka czosnku

Czosnek pospolity/zwyczajny (Allium sativum) to bylina wywodząca się ze stepów środkowej Azji, którą świat zna już od tysiącleci. Uprawa czosnku była powszechna już w starożytności - uprawiano go m.in. w Egipcie, Grecji i Chinach. Ten ostatni kraj do dziś pozostaje największym światowym producentem czosnku. Warzywo to jest właściwie od początku stosowane jako przyprawa, dodatek do innych warzyw oraz składnik leków.

Głównym elementem czosnku jest oczywiście główka (cebula). Tworzy ją piętka i ułożone wokół niej ząbki okryte suchą, mocną łuską. Owa łuska zwykle jest biała, lecz może też być szarawa, różowa lub fioletowa (w całości lub tylko z fioletowym "żyłkowaniem"). Pojedyncza główka może ważyć od 10 do 70 g i zawiera od czterech do dwudziestu ząbków (cebulek). Rosnący czosnek wytwarza wąskie, długie i gładkie liście o szaro - lub ciemnozielonej barwie, pokryte charakterystycznym woskowym nalotem. U nasady tworzą tzw. głąbik, zachodząc na siebie rurkowato.

Czosnek, choć nie każdy, wytwarza także kwiaty - są to spore, kuliste kwiatostany złożone z drobnych, gwiazdkowatych kwiatów. Wyrastają one na czubku smukłej łodygi, która może dorastać nawet do 120 cm wysokości. Większość czosnków kwitnie na fioletowo, jednak spotyka się także gatunki o niebieskich, różowych, białych oraz żółtych kwiatach. Niektóre czosnki wytwarzają na łodydze tzw. cebulki powietrzne, które można wykorzystać do sadzenia dokładnie tak, jak ząbki pochodzące z cebul podziemnych.

Właściwości czosnku

Ząbki czosnku zawierają mieszaninę różnych związków siarkowych, z których na szczególną uwagę zasługuje alliina. Normalnie jest to bezzapachowy związek obecny także w liściach. Jednak w wyniku mechanicznego uszkodzenia rośliny wydzielane są enzymy przekształcające ją w bakteriobójczą i silnie zapachową allicynę. Związek ten obniża również ciśnienie krwi i poziom cholesterolu, a przy tym pobudza apetyt i niszczy pasożyty (zwłaszcza owsiki, glisty oraz tasiemce).

Poza tym w czosnku znajdują się także fitosterole, flawonoidy, cukry, pektyny, śluzy oraz szereg witamin (m.in. A, B1, B2, C, PP) i składników mineralnych (chrom, kobalt, magnez, nikiel, potas, wapń).

Zastosowanie czosnku - naturalny antybiotyk czosnek

Poza byciem popularnym dodatkiem do potraw czosnek jest powszechnie wykorzystywany jako naturalny antybiotyk - skutecznie zwalcza wiele bakterii, m.in. Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Staphylococcus aureus i Streptococcus. Zawarte w nim substancje hamują rozwój grzybów, w tym Candida albicans, oraz namnażanie wirusów powodujących opryszczkę, nieżyt nosa, grypę rzekomą oraz pęcherzykowate zapalenie jamy ustnej. Stosuje się go jako suplement zwiększający odporność w okresie wzmożonych zachorowań na choroby sezonowe.

Czosnek jest szeroko stosowany w leczeniu dolegliwości układu pokarmowego oraz infekcjach górnych dróg oddechowych. Właściwości lecznicze czosnku były też szczególnie doceniane w czasach przed odkryciem antybiotyków - jedzono go w ramach ochrony przed chorobami zakaźnymi, w tym również tymi o charakterze epidemii (m.in. grypą, dżumą, durem plamistym i brzusznym oraz cholerą).

Ponadto czosnek wykorzystuje się jako regulator poziomu cukru we krwi oraz w ramach profilaktyki przeciwzakrzepowej i przeciwmiażdżycowej. Stanowi także skuteczną metodę regulacji poziomu cholesterolu i trójglicerydów. Stosuje się go też w ramach walki z zapaleniami i reumatyzmem. Stwierdzono również wpływ czosnku na hamowanie powstawania związków kancerogennych podczas trawienia, tzw. nitrozamin. Regularne spożywanie czosnku zmniejsza ryzyko powstawania nowotworów przewodu pokarmowego i żołądka. Warto wiedzieć, iż czosnek należy spożywać z umiarem. Nadmierne spożywanie czosnku może powodować gazy, wzdęcia i inne dolegliwości układu pokarmowego.

KUP W NASZYM SKLEPIE

Jak przygotować syrop czosnkowy?

Czosnek na ogół spożywa się surowy lub przyjmuje w formie tabletek (np. zawierających płynny olejek czosnkowy). Nie wszystkim jednak takie podanie będzie odpowiadać - np. w przypadku dzieci o wiele lepiej sprawdzi się słodki syrop. Starszych zaś można uraczyć nalewką na bazie ząbków czosnku.

Syrop z czosnku to łatwy do przygotowania lek, który można bez problemu przyrządzić z kilku łatwo dostępnych składników. Oczywiście istnieje wiele metod wyrobu syropu czosnkowego - poniżej przedstawiliśmy jedną z prostszych. Do jego przygotowania potrzebujesz:

•    2-3 główki czosnku,
•    3 cytryny,
•    6 łyżek naturalnego miodu,
•    1 szklankę chłodnej wody.

Świeży czosnek obierz i zmiażdż, najlepiej z wykorzystaniem przeznaczonej do tego wyciskarki lub praski. Do powstałej masy wyciśnij sok z cytryn i dodaj miód. Całość dobrze wymieszaj, stopniowo dolewając wody. Po zmieszaniu odstaw specyfik na około 24 godziny w ciemnym miejscu, aby mógł "przegryźć się i nabrać mocy". Później przelej syrop do butelki, najlepiej z ciemnego szkła, aby chronić zawartość przed promieniowaniem słonecznym.

Pamiętaj, żeby wykorzystywać jedynie naturalny miód - tylko dzięki niemu przygotowany syrop zachowa wszystkie właściwości lecznicze.

Dawkowanie czosnku

Ponieważ czosnek jest naturalnym antybiotykiem, nie powinno się przesadzać z jego przyjmowaniem. W ramach codziennej profilaktyki nie należy zjadać więcej niż 2 ząbki czosnku - przy większych dawkach może dojść do podrażnienia żołądka. W przypadku suplementów będzie to 1 mg czystego olejku czosnkowego i 500-1000 mg sproszkowanego czosnku.

Natomiast syrop przyjmuje się profilaktycznie dwa razy dziennie po jednej łyżeczce (trzy razy przy infekcjach).

Skutki niepożądane i przeciwwskazania do spożywania czosnku

Czosnek nie jest szkodliwy dla człowieka - wykazuje małą toksyczność, ale może podrażniać żołądek. Odradza się jego spożywanie kobietom karmiącym, osobom z niskim ciśnieniem krwi oraz cierpiącym na ostry nieżyt żołądka i jelit. Na ogół problemem przy jego przyjmowaniu jest też charakterystyczny zapach allicyny - czuć go w oddechu, a nawet pocie osób spożywających czosnek w dużych ilościach.

Alternatywą o podobnych właściwościach może być czosnek niedźwiedzi, który jest wyraźnie delikatniejszy dla żołądka.

Jak uprawiać czosnek w swoim ogródku?

Czosnek pospolity można bez większego problemu uprawiać na działce czy w ogródku - z uprawą czosnku może sobie poradzić nawet całkowity amator. Oto kilka kwestii, które trzeba mieć na uwadze, aby uprawa czosnku była udana:

Wymagania

Do uprawy czosnku najlepiej nadają się żyzne gleby głębokie o umiarkowanej wilgotności. Jeśli więc na Twojej działce przeważają ubogie grunty, konieczne będzie nawożenie organiczne. Czosnek wymaga regularnego nawadniania, zwłaszcza między połową maja i połową czerwca, a stanowisko, na którym ma rosnąć, powinno być nasłonecznione i osłonięte.

W uprawie czosnku bardzo istotny jest płodozmian - nigdy nie powinno się sadzić go bezpośrednio po innych warzywach cebulowych (wliczając w to sam czosnek). Zwiększa to bowiem ryzyko rozwoju chorób i ataku szkodników oraz wpływa negatywnie na plony. Warto natomiast sadzić go w miejscu, gdzie w poprzednim roku rósł bób, groch lub fasola.

Materiał sadzeniowy

Jeśli chcesz założyć własną uprawę czosnku, konieczne będzie zaopatrzenie się we właściwe cebulki - z ząbków kupionych w sklepie spożywczym raczej nic nie wyrośnie. Do sadzenia powinno się wykorzystywać specjalnie do tego przygotowane cebule dostępne w sklepach ogrodniczych - dadzą znacznie lepsze plony.

Przygotowanie podłoża

Przed sadzeniem czosnku w ogrodzie trzeba pamiętać o przekopaniu gleby na głębokość ok. 25 cm.

Sadzenie

Bezpośrednio przed sadzeniem główki czosnku trzeba podzielić na ząbki w taki sposób, aby każdy z nich miał kawałek piętki. Do sadzenia powinno się wybierać jedynie największe ząbki.

Następnie wysadza się tak spreparowany materiał w równych rzędach oddalonych od siebie o 20-30 cm (zależnie od dostępnego miejsca). Każda z roślin w danym rzędzie powinna być oddalona od sąsiadki o ok. 6-10 cm, zależnie od wielkości ząbków. Wszystkie ząbki powinny znaleźć się w glebie pionowo, piętką do dołu.

Czosnek pospolity i jego odmiany można sadzić w jednym z dwóch terminów - wiosną (koniec marca/początek kwietnia) lub jesienią (koniec października), zależnie od tego, czy zakupiono czosnek jary, czy zimowy. Sadząc czosnek wiosną, należy trzymać się głębokości 3-5 cm, natomiast jesienią trzeba zejść nieco głębiej, żeby ochronić rośliny przed mrozem - ok. 5-8 cm.

Zbiory

Czosnek sadzony jesienią osiągnie dojrzałość w lipcu następnego roku, jary zaś będzie gotowy do zbiorów w sierpniu. Dojrzałość cebul może być sygnalizowana w dwojaki sposób - u roślin kwitnących liście czosnku zaczną żółknąć i zasychać, a u tych bez kwiatostanów pseudo-łodyga zacznie się załamywać.

[product id="13418, 4298, 3990"]

Czosnek - podsumowanie

Czosnek posiada bardzo dobre walory zdrowotne i powinien stać się stałym elementem diety, zwłaszcza w okresach wzmożonej aktywności mikroorganizmów chorobotwórczych. Jeśli ze względu na jego charakterystyczny smak i zapach nie możesz jeść go na surowo, warto zastanowić się nad stworzonymi na jego bazie suplementami. Warto też pamiętać, że może być z sukcesem uprawiany w ogródku lub na działce. Stosowanie czosnku niesie za sobą ogrom korzyści. Już jeden ząbek czosnku dziennie ma wpływ na nasze zdrowie.