Rozmaryn - jakie ma właściwości i gdzie znajduje zastosowanie?

Zbieranie ziół cieszy się coraz większą popularnością wśród zwolenników naturalnych rozwiązań. Nie ulega wątpliwości, że niektóre z nich działają wszechstronnie, szczególnie w profilaktyce. Łąki i lasy są bogate w rośliny o rozmaitych własnościach prozdrowotnych, aczkolwiek nie każdy wie, gdzie i kiedy szukać takich dóbr. Do najbardziej znanych, aromatycznych ziół można zaliczyć rozmaryn, który jest od wieków wykorzystywany w sztuce kulinarnej. Warto jednak wiedzieć, że ten wiecznie zielony krzew o intensywnym zapachu nie tylko urozmaica smak mięs i innych potraw, lecz może mieć pozytywny wpływ na zdrowie. Czym charakteryzuje się rozmaryn lekarski i jakie ma zastosowanie?

Rozmaryn lekarski - co warto o nim wiedzieć?

Rozmaryn, jak wiele ziół, już w czasach starożytnych stanowił obiekt zainteresowania Greków, Rzymian, Egipcjan i Żydów. Według mitologii greckiej ta aromatyczna roślina miała zdobić ciało Afrodyty, gdy bogini wyłoniła się z piany morskiej w pobliżu Cypru. Inna legenda głosi, że Matka Przenajświętsza powiesiła swój niebieski płaszcz na gałązce rozmarynu, przez co jego kwiaty przybrały błękitną barwę. Dawniej traktowany jako symbol miłości (nawet obecnie często pełni funkcję motywu przewodniego na weselach) rozmaryn współcześnie sprawdza się jako smakowity dodatek wielu dań, ale także jako dekoracja stołów, ciast, wieńców, bukietów etc. Roślina ta znajduje szerokie zastosowanie w ziołolecznictwie i jest chętnie wykorzystywana do produkcji naturalnych kadzideł, olejków eterycznych i kosmetyków.

Ogólna charakterystyka rozmarynu

Rozmaryn lekarski (łac. Rosmarinum Officinalis) to gatunek krzewu z rodziny jasnotowatych, którego cechą charakterystyczną są długie, wąskie liście o wiecznie zielonym zabarwieniu i mocno aromatycznym zapachu. Duże skupiska tej rośliny występują dziko w pobliżu Morza Śródziemnego, a dokładnie we Włoszech, Francji, na Cyprze, w Turcji, Grecji, Tunezji, Algierii. Rozmaryn uprawiany jest również w innych, słonecznych krajach o żyznej glebie. Cechuje się tym, że jego wysokość w korzystnych warunkach może sięgać nawet dwóch metrów, a podłużne liście, wyglądem przypominające kolce drzew iglastych, w późniejszym okresie wegetacji stają się twarde i odporne na złamania. Gałązki rozmarynu, stosowane w lecznictwie i w przemyśle spożywczym, są powszechnie spotykane w przydomowych ogródkach. Wyróżniają się tym, że są odporne na wysokie temperatury, lecz nie tolerują mrozu.

W jakiej formie można stosować rozmaryn lekarski?

Opisywana roślina występuje pod wieloma postaciami, jednak w sklepach najczęściej spotyka się suszony rozmaryn lub jego świeże gałązki. W takiej formie znakomicie sprawdzi się do przygotowywania nalewek i naparów oraz przyrządzania smakowitych dań. Dużą popularnością cieszy się również olejek rozmarynowy, który wykorzystywany jest do kąpieli, masażu lub jako płukanka na włosy. Ponadto niemal w każdej aptece dostępne są suplementy diety, zawierające ekstrakt z rozmarynu oraz kosmetyki o działaniu redukującym zmarszczki, ujędrniającym czy rozjaśniającym przebarwienia skóry. Co więcej - sproszkowana roślina jest także stosowana jako środek odstraszający komary i kleszcze oraz służy do stworzenia naturalnego odświeżacza powietrza.

Właściwości lecznicze rozmarynu

Rozmaryn jest ziołem znanym między innymi z uwagi na silne działanie lecznicze. Jest to ściśle związane z zawartością w składzie wielu składników aktywnych, takich jak: diosmina, rozmanol, pochodne eugenolu, rozmachinon, borneol, eukaliptol, cyneol, karnozol, kwas rozmarynowy, oleanolowy, kawowy, chlorogenowy, karnozowy. Wymienione związki wykazują działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające, co może przyczynić się do zmniejszenia prawdopodobieństwa pojawienia się nowotworów. Olejki eteryczne pomagają łagodzić choroby zapalne, astmę lub kolkę nerkową.

Rozmaryn lekarski przejawia działanie rozkurczowe, dlatego chętnie wykorzystuje się go w chorobach przewodu pokarmowego. To aromatyczne ziele w połączeniu z odpowiednią kuracją wspomaga leczenie chorób jelit (działanie żółciopędne i żółciotwórcze), może zminimalizować skurczowe bóle żołądka i poprawić trawienie oraz krążenie krwi.

[product id="2956, 8348, 5461"]

Rozmaryn a cukrzyca

Ta aromatyczna roślina może przyczynić się do obniżenia poziomu glukozy we krwi, dlatego warto ją stosować w diecie dla diabetyków. Spożywanie rozmarynu lekarskiego wspomaga regenerację komórek beta trzustki, które są zdolne do produkcji insuliny oraz pomaga obniżyć aktywność jelitowej alfa-glukozydazy.

Rozmaryn a pamięć i nastrój

Napar z tego popularnego zioła może wpłynąć pozytywnie na samopoczucie, pamięć i zredukować stres oksydacyjny.

Rozmaryn a ochrona neurologiczna

Rozmaryn lekarski wykazuje pozytywne właściwości wobec pracy mózgu, ponieważ zawiera w składzie kwas karnozowy, który pomaga zwalczyć uszkodzenia spowodowane przez wolne rodniki. Ta wiecznie zielona roślina może być przydatna dla osób, będących po udarze oraz przyczynić się do zapobiegania starzenia się mózgu i chorobie Alzheimera.

Zastosowanie rozmarynu

Rozmaryn ze względu na swój potencjał leczniczy jest wykorzystywany jako lekarstwo stosowane w medycynie naturalnej, a także przyprawa kulinarna. Pachnące ziele w postaci suszonych liści wzbogaca smak mięs, ryb oraz aromat świeżo upieczonego chleba. Rozmarynem można śmiało doprawić potrawy oparte na drobiu, wieprzowinie, jagnięcinie lub cielęcinie. Listki opisywanego krzewu znakomicie komponują się z mięsem grillowanym, stekiem oraz polędwiczkami i pieczeniami. Zarówno suszone, jak i świeże gałązki rośliny stanowią cenny dodatek specjałów pochodzących z południa Europy np. Hiszpanii lub Włoch oraz różnego rodzaju zup. Rozmaryn dobrze smakuje z owocami, deserami i napojami (szczególnie wysokoprocentowymi). W wielu przypadkach gałązka tego aromatycznego krzewu może posłużyć jako dekoracja na talerzu. Trzeba jednak uważać z ilością przyprawy, ponieważ jej bardzo wyrazisty smak może zdominować całe danie.

Rozmaryn znalazł zastosowanie również w kosmetologii. Roślina ta ma różne właściwości pielęgnacyjne, dlatego jest głównym składnikiem wielu szamponów, odżywek, kremów, płynów do kąpieli, balsamów do ciała czy żeli pod prysznic. Olejek rozmarynowy wspomaga porost włosów i jest chętnie dodawany do perfum i mgiełek, nadając im nut ziołowo-kwiatowych. Wyciąg z „Rosa Marinus” ma bardzo silne oddziaływanie, zatem nadaje się tylko i wyłącznie do użytku zewnętrznego, stosowany jest również w niewielkim stężeniu. Dodatek olejku rozmarynowego znakomicie sprawdzi się w preparatach przeznaczonych dla skóry dojrzałej. Właściwości antyoksydacyjne produktu mogą wpłynąć na skórę detoksykująco, chroniąc ją przed wczesnymi oznakami starzenia i pobudzając krążenie. Ekstrakt rozmarynowy w połączeniu z olejkiem cytrusowym z reguły dobrze sprawdza się jako naturalny filtr przeciwsłoneczny, a jego przeciwzapalny charakter pomaga zmniejszyć obrzęk oraz uporać się z niewielkimi bliznami i oparzeniami.

Przeciwwskazania do stosowania rozmarynu

Rozmaryn, jak wszystkie zioła, stosowany w nadmiernych ilościach może spowodować niepożądane działanie oraz wchodzić w interakcje z innymi suplementami diety. Jego częste spożywanie może u niektórych osób wywołać reakcje alergiczne, wymioty, skurcze, obrzęk płuc, a nawet śpiączkę.

Pacjenci z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, cierpiący na chorobę Leśniowskiego-Crohna, nadciśnienie i wrzody nie powinny przyjmować rozmarynu. Co więcej, częste spożywanie tej przyprawy może nasilić krwawienie menstruacyjne oraz spowodować uszkodzenie nerek.

Kobiety w ciąży mogą używać tego zioła jedynie w formie przyprawy do potraw. Napoje na bazie rozmarynu i suplementy diety z tym składnikiem często prowadzą do skurczy macicy, co jest szczególnie niebezpieczne dla ciężarnych. Należy pamiętać, aby w pierwszym trymestrze ciąży nie stosować płynów, inhalacji i masaży ciała z użyciem olejków eterycznych z rozmarynem.

Podsumowanie

Rozmaryn jest silnie pachnącym zielem, które jest niezastąpioną przyprawą niemal w każdej kuchni. Niemniej jednak warto spojrzeć na nią z innej strony i docenić jej liczne walory prozdrowotne. Ten bezkonkurencyjny element dobrze zbilansowanej diety można hodować na kuchennym parapecie, aby móc przygotowywać napary ze świeżych liści.